درسنامه علوم هشتم فصل اول

درسنامه علوم هشتم فصل اول

درسنامه کامل فصل اول علوم هشتم

آموزش درس مخلوط و جداسازی مواد علوم هشتم در کلاس درس

درسنامه فصل 1 – مخلوط و جداسازی مواد

برخی از مواد خالص و بعضی مخلوط اند.

آیا می دانید ؟ بیشتر موادی که ما در زندگی با آن سر و کار داریم، مادۀ مخلوط است.

ماده مخلوط : به مادۀ ناخالصی که از آمیختن دو یا چند ماده به وجود آمده باشد، به طوری که هر یک خواصّ اصلی و اولیّۀ خود را دارا باشند؛ مخلوط گفته می شود.

شکل زیر برخی از مواد در زندگی روزمره را نشان می دهد.

مادۀ خالص : موادی که ذرات تشکیل دهندۀ آنها، از یک نوع ماده تشکیل شده باشند. مانند نمک و آب مقطر در تصویر بالا

ماده ناخالص (مخلوط) : موادی که ذرات تشکیل دهندۀ  آنها، از دو یا چند ماده تشکیل شده باشد. مانند آجیل و شربت آبلیمو در تصویر بالا.

پاسخ : مس : خالص   |   سکه : مخلوط   |   شکر : خالص   |   دوغ : مخلوط

مخلوط ها متنوع اند.

با آمیختن موادّ مختلف با هم، انواع مختلفی از مخلوط ها را به حالت جامد، مایع و گاز می توان به دست آورد.

تصویر بالا نمونه از مخلوط های با حالت های فیزیکی مختلف را نشان می دهد.

بادکنک پر از هوا، مخلوط با حالت گاز   |   آجیل، مخلوط با حالت جامد   |   آب لیمو، مخلوط با حالت مایع است.

نکته : یکی از ویژگی های مخلوط این است که اجزای تشکیل دهندۀ آن، خواص اولیۀ خود را حفظ می کنند. به عبارت بهتر، خواص مواد قبل از آمیخته شدن با یکدیگر و بعد از آن تغییر نمی کند.

تصویر زیر نمونه هایی از مخلوط های خوراکی است.

درسنامه علوم هشتم فصل اول

مخلوط ها ممکن است همگن یا نا همگن باشد.

در قسمت بعدی قصد داریم بصورت اینفوگرافیک تقسیم بندی مواد را با هم بررسی کنیم.

تقسیم بندی مواد به دو گروه مواد خالص و ناخالص (مخلوط) – برای نمایش تصویر با کیفیت اصلی روی آن کلیک کنید.

تقسیم بندی مواد خالص به دو گروه عناصر فلزی و نافلزی – برای نمایش تصویر با کیفیت اصلی روی آن کلیک کنید.

مثال هایی از مخلوط ها – برای نمایش تصویر با کیفیت اصلی روی آن کلیک کنید.

مثال هایی از مواد همگن – برای نمایش تصویر با کیفیت اصلی روی آن کلیک کنید.

مثال هایی از مواد ناهمگن – برای نمایش تصویر با کیفیت اصلی روی آن کلیک کنید.

پاسخ : سوسپانسیون مخلوط ناهمگنی است که ذرات جامد به صورت معلق در مایع پراکنده شده است (لیوان سمت راست). مهم ترین ویژگی تعلیقه یا سوسپانسیون این است که اگر به حال خود رها شود ته نشین می شود (لیوان سمت چپ)

درسنامه علوم هشتم فصل اول

اجزای تشکیل دهندۀ محلول

به مخلوط های همگن ( یکنواخت) محلول گفته می شود.

نکته : همه محلول ها مخلوط هستند؛ امّا همۀ مخلوط ها محلول نیستند، زیرا ممکن است ناهمگن باشند.

حالت فیزیکی محلول ها می تواند متفاوت باشد.

چه مقدار حل شونده را می توان در آب حل کرد؟

در محلول های مایع در مایع، حد و اندازه ای وجود ندارد و می توان آن ها را با هر نسبتی در هم حل کرد. یعنی هر کدام بیشتر باشد، حلّال و دیگری حل شونده خواهد بود.

مثال :

الکل 80 درصد یعنی 80 درصد آن، الکل به عنوان حلّال و 20 درصد آن آب، به عنوان حل شونده می باشد.

نکته : در محلول های مایع در مایع، اگر مقدار حلّال و حل شونده با هم برابر باشد، آن بخشی حلّال به حساب می آید که معروف تر باشد.

مثال : اگر نسبت آب و الکل با یکدیگر برابر باشد، آب حلّال و الکل حل شونده خواهد بود.

پاسخ :

الف) میزان حل شدن نمک خوراکی در آب در دمای 30 درجه در حدود 38 گرم است.

ب) میزان حل شدن نمک پتاسیم نیترات در آب در دمای 30 درجه در حدود 40 گرم است.

نتیجه : مقدار انحلال هر ماده با مادۀ دیگر متفاوت بوده و با تغییر دما تغییر می کند.

آیا دما بر میزان حل شدن مواد تأثیر دارد؟

مقدار حل شدن برخی مواد در آب، مانند شکر یا نمک پتاسیم نیترات با افزایش دما، افزایش می یابد. در حالی که مقدار حل شدن برخی مواد در آب مانند نمک طعام، با افزایش دما بسیار ناچیز است، یعنی می توان گفت تغییری نمی کند. 

مقدار حل شدن بعضی از مواد در آب، مانند گاز اکسیژن یا کربن دی اکسید، با افزایش دما، کاهش می یابد.

مخلوط ها در زندگی

بیشتر موادی که در زندگی روزمره با آنها سروکار داریم؛ مخلوط هستند. مانند آب، روغن، ادویه، چاشنی هایی مانند رب گوجه فرنگی و … که در تهیه غذا استفاده می کنیم، همگی مخلوط هستند.

روغن های مایع مانند روغن زیتون در رگ ها رسوب نمی کنند، به همین دلیل نسبت به روغن های جامد از مزیت بیشتری برخوردارند.

با استفاده از کاغذ pH (پی اچ) می توان علاوه بر شناسایی اسیدها، میزان اسیدی یا بازی بودن آنها را نیز مشخص کرد.

پاسخ :

ب) لیمو حدود 3 ، مایع ظرفشویی 8 ، شیر 6 ، آب پرتقال 4

پ) بجز مایع ظرفشویی بقیه مواد بالا اسیدی هستند.

ت) مایع ظرفشویی خاصیت بازی دارد.

جداسازی اجزای مخلوط

در برخی موارد لازم است، مواد تشکیل دهندۀ مخلوط را از یکدیگر جدا کنیم. برای جداسازی اجزای مخلوط گاهی از روش های ساده و گاهی از روش های پیچیده استفاده می شود.

پاسخ :

کمباین (خرمنکوب) : جدا کردن دانه از کاه بر اساس وزن (سبکی و سنگینی) و اندازه ذرات

قیف جدا کننده (دکانتور) : جدا کردن آب و روغن بر اساس اختلاف چگالی

کاغذ صافی : جدا کردن مواد جامد از مایع بر اساس اندازه سوراخ های موجود در کاغذ صافی

در بخش زیر به چند روش جداسازی مواد می پردازیم.

پاسخ : 

ابتدا در مخلوط ماسه و نمک مقداری آب ریخته و سپس آن را از کاغذ صافی عبور می دهیم.ماسه روی کاغذ صافی باقی می ماند و محلول آب نمک باقی می ماند. اکنون با استفاده از حرارت دادن محلول آب نمک، آب تبخیر شده و نمک در ته ظرف باقی می ماند.

نکته : برای جداسازی اجزای مخلوط هوا، ابتدا آن را تحت فشار به شدت سرد می کنند تا به مایع تبدیل شود، سپس با استفاده از تفاوت نقطه جوش، اکسیژن را از نیتروژن و بقیۀ مواد جدا می کنند .

در حال آماده سازی